Ι. Καμπανέλλης - Μαουτχάουζεν

Ι. Καμπανέλλης

O Ιάκωβος Καμπανέλης απεβίωσε στις 29 Μαρτίου 2011, στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ του Ομίλου ΥΓΕΙΑ,  μετά από δίμηνη νοσηλεία.

«Εβδομη μέρα της δημιουργίας», «Η Αυλή των θαυμάτων», «Ηλικία της νύχτας», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Το μεγάλο μας τσίρκο», «Βίβα Ασπασία», «Οδυσσέα γύρισε σπίτι». Τα παραπάνω, είναι μερικά μόνο από τα θεατρικά έργα που αφήνει πίσω του ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος έφυγε από τη ζωή σήμερα, στις 13.50, στη μονάδα εντατικής θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου «Μητέρα» ύστερα από δίμηνη νοσηλεία.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γεννήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1922 στη Νάξο. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1935, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Νίκαια. Στην Κατοχή, αναμείχθηκε στην Αντίσταση αλλά το 1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν όπου κρατήθηκε ως τις 5 Μαϊου 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Από τη συγκεκριμένη εμπειρία του έγραψε το γνωστό αφηγηματικό έργο «Μαουτχάουζεν» στο οποίο βασίστηκε ο ομότιτλος κύκλος τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη.

Άσμα ασμάτων από το «Μαουτχάουζεν»

Αντώνης από το «Μαουτχάουζεν»

Οταν γύρισε στην Ελλάδα, οι παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν κατά τη σεζόν 1945-1946 τον συνάρπασαν. «Εκεί ανακάλυψα τον εαυτό μου και τον προορισμό μου» είχε δηλώσει σχετικά. Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν είχε ολοκληρώσει τη γυμνασιακή του μόρφωση, τον εμπόδισε από το να σπουδάσει ηθοποιός. Ετσι, «μη έχοντας άλλη λύση για ν΄ανοίξει την κλειστή γι΄αυτόν πόρτα του θεάτρου, επιχειρεί να γράψει» όπως έχει ειπωθεί χαρακτηριστικά. Τον Καμπανέλλη ανακάλυψε ο Αδαμάντιος Λεμός. Συγκεκριμένα, το πρώτο του θεατρικό έργο ήταν ο "Χορός πάνω στα στάχυα" που παρουσιάσθηκε κατά την θερινή θεατρική περίοδο 1950 από τον θίασο Λεμού στο θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας. Πέρα από τα έργα του για το θέατρο, έγραψε επίσης για τον κινηματογράφο ("Στέλλα", "Δράκος", "Αρπαγή της Περσεφόνης", "Το κανόνι και τ΄αηδόνι".

Xαρακτηριστικό της γενιάς μου είναι ότι μας κυοφορούσε η εποχή. Θέλαμε να μιλήσουμε, να έχουμε έναν «λόγο». Γι’ αυτό γράψαμε.

Η σχέση του έλληνα συγγραφέα με το εξωτερικό είναι παλιά. Εργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη έχουν ανέβει εκτός Ελλάδος επανειλημμένως. Στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας ανέβηκε το «Ο δρόμος περνά από μέσα». Στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, «Η αυλή των θαυμάτων». Στο Βερολίνο «Η γυναίκα και ο Λάθος». Στη Ρουμανία τα έργα «Οδυσσέα γύρισε σπίτι» και «Η αυλή των θαυμάτων». «Η πρώτη φορά ήταν σε πανεπιστημιακό θεάτρο της Βοστώνης, στα μέσα της δεκαετίας του ΄60 με το «Οδυσσέα», και αμέσως μετά από τους τελειοφοίτους της σχολής Ράινχαρντ στη Βιέννη, σε μετάφραση των φοιτητών ανέβηκε «Η αυλή των θαυμάτων» που στη συνέχεια μεταφέρθηε σε βιεννέζικη θεατρική σκηνή», έλεγε ο Καμπανέλλης στο «Βήμα» το 2004, όταν τρεις θίασοι, στην Ουάσινγκτον, την Αγκυρα και την πόλη του Μεξικού βρίσκονταν ήδη στο στάδιο προετοιμασίας (κυρίως οι δύο πρώτοι) για τις πρεμιέρες τους. Ο ίδιος, πρωτίστως είχε αποδώσει την συγκυρία στην τύχη και την επιμονή κάποιων ανθρώπων που στήριξαν το έργο του.



Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης θεωρείται παγκοσμίως ο θεμελιωτής της μεταπολεμικής ελληνικής δραματουργίας και είχε ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Κύπρου, Θεσσαλονίκης και Αθηνών. Το 1999 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην Εδρα της Θεατρικής Δραματουργίας της Τάξης των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Διετέλεσε πρόεδρος του Δ.Σ του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη ενώ του είχε επίσης απονεμηθεί η διάκριση του Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος των Ιπποτών του Παναγίου Τάφου.

Πηγή: Εφημερίδα το Βήμα

Δε θέλω να φορέσω το άθλιο νυχτικό μου

Θα με τυλίξει πάλι με τη σιχαμερή μιζέρια του,

Ολόλευκο φάντασμα,

θα σκοντάφτω πάνω στα σκληρά έπιπλα,

αυτά θα βγάζουν κραυγές πόνου,

Θα πλησιάζω το παράθυρο,

η άχνα μου θα κρύβει τους ανθρώπους,

Ο λαμπτήρας θα αποφεύγει έστω και ένα βλέμμα,

(Δεν είμαι η Μέδουσα,

τα μάτια μου είναι ολοζώντανα από τα δάκρυα)

θα θέλω να φωνάξω

Έπειτα θα βουλιάξω στην αφάνεια,

και για λίγο θα είναι σαν μην υπάρχω,

αφού λησμονημένη θα είμαι στη σκέψη

Έτσι θα γίνει

Όπως άλλωστε συμβαίνει κάθε βράδυ

Όποια κίνηση μου

Τελετουργία

Προς τιμήν της συνηθισμένης συνήθειας

Κανένας καινούργιος θεός να προσκυνήσω

Με πόσο πάθος θα γινόμουν αιρετική!

Το νυχτικό θα μείνει στην κρεμάστρα απόψε

Δεν θα την καλέσω τη νύχτα

Θα φορέσω ένα μεταξένιο φόρεμα

και κρυφτώ πίσω από τις αναμνήσεις του

Φωτεινές επιγραφές του παρελθόντος

Καλύτερα να μην έρθει να με βρει

Να πάει να καταραστεί άλλες ψυχές

Φαίδρα

Ο καθρέφτης

Γιατί εγώ με βλέπω μόνο στον καθρέφτη

Και τις αδυναμίες μου

Και τα ελαττώματα μου

Δεν τα φανερώνει αυτός

Τα κρύβει καλά

Είναι στριμωγμένα πίσω από το τζάμι

Στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο

Έχουν γίνει μια παρέα μαζί με τα γκρεμισμένα όνειρα

Και τους αποτυχημένους στόχους

Ώρες ώρες ακούω το βογκητό τους

Και βαριαναστενάζω

                                                    Πόσο θα 'θελα να τα ελευθερώσω                                                       Μια μέρα θα τον σπάσω τον παλιοκαθρέφτη

Και τότε θα αποκαλυφθούν όλα

Δεν αντέχω να χάσω και άλλους ανθρώπους

Μα πολύ περισσότερο

Φοβάμαι τη μέρα
      Που θα χάσω το γνώριμο μου εαυτό

Φαίδρα

Με θέα το πέλαγος

Φθαρμένα ξύλα

Τσακισμένα

Μανιασμένη που 'σαι θάλασσα στο ολοστρόγγυλο σεληνόφως!

Ξεβρασμένα ευλαβικά στη φιλόξενη αγκαλιά της αμμουδιάς

Ν' αγναντεύουν το απέραντο πέλαγος

Να θυμούνται με κάθε αχτίδα του ηλίου

Να διηγούνται ιστορίες με τη σιωπή τους

γεμάτα νοσταλγία και θλίψη.

Τα απομεινάρια μιας καρέκλας δίχως ταυτότητα

Αντικείμενο προσοχής μόνο για έναν ερασιτέχνη φωτογράφο

Ο επαγγελματίας μετράει τα βαθουλώματα που έσκαψαν τη σάρκα της

 Ούτε ο ιδιοκτήτης της δεν θα μπορούσε
 ν' αναγνωρίσει αυτή τη παραμορφωμένη όψη.

Καρέκλα σκηνοθέτη χωρίς τον σκηνοθέτη

Ακόμα όμως κρατάει κάτι έντεχνο πάνω της

το μαρτυράει το σημάδι στο αριστερό μπράτσο

Είναι που η τέχνη την έχει εγκλωβίσει στην αδιέξοδη τροχιά της
                                                                Εκεί...                                                                                  
Μαζί με όλους εκείνους που τόλμησαν να τη γευτούν

Εκεί...

Μέχρι η αλμύρα της θάλασσας να ξεπλύνει τον πόνο

Μέχρι το είδωλο της στο νερό να γίνει θρύψαλα από ένα κύμα

Μέχρι να γίνει παρανάλωμα του πυρός μια ρομαντική νύχτα

Άλλος ένας ναυαγός που στηρίζει τις ελπίδες του σ' ένα πεφταστέρι

                                          ΦΑΙΔΡΑ

Ανθρωπάκο

Ανοίγω τα φτερά μου, αγκαλιάζω ολόκληρο τον κόσμο

Μπορώ να δω κάθε λεπτομέρεια

Μπορώ να νιώσω κάθε συναίσθημα.

Αγγίζω την καρδιά σου, ναι τη δική σου μικρέ άνθρωπε,

Έχεις τόσο πόνο, τόση οργή.

Όμως για κοίτα, το βλέπεις αυτό;

Είναι απλά η επιφάνεια, το παραπλανητικό κάλυμμα

Κάτω απ΄ αυτό ρέει άφθονη αγάπη, αμέτρητη καλοσύνη,

τη νιώθεις;

Αχ! Θαμπώνεις τα μάτια μου, κάθε σημείο

Της ύπαρξής σου αστράφτει!

Είναι από ευτυχία, είδες πόσο εύκολο είναι να τη γευτείς;

Η ρουτίνα σ΄ έκανε να τη θάψεις. Όχι για πάντα φυσικά, αυτό είναι αδύνατον.

Ήρθε η ώρα όμως να πάρεις αυτό εδώ.

Μη με κοιτάς έτσι, δεν είναι η παλάμη μου κενή αλλά η ζωή σου!

Πάρ΄την λοιπόν.  Όπως σ΄έναν πίνακα, έτσι

Κι εδώ, θα ρίξεις λευκή μπογιά, θα εξαφανίσεις

Ό, τι βασανίζει την ψυχή σου, θα δημιουργήσεις

Αυτό για το οποίο θέλεις να ζεις, αυτό

Που σε γεμίζει.

Ο παράδεισος είναι δικός σου

Η απόφαση τι θα κάνεις μ΄αυτόν είναι επίσης δική σου.

Δώσε χρώμα, νόημα, συναίσθημα, στο μονοπάτι

Που ακολουθείς, θα δεις, ΑΞΙΖΕΙ.

Η ώρα έφτασε, πρέπει να φύγω.

Όταν νομίζεις πως τρεκλίζεις, κοίτα την καρδιά σου

Κι εκείνη θα σ΄ οδηγήσει

Ήταν, είναι και ΠΑΝΤΑ θα είναι γεμάτη.

Απλώς χρειάζεται χρόνος για να περιπλανηθείς μέσα της

Να τη γνωρίσεις και να σε γνωρίσει

Καλό ταξίδι λοιπόν.

Αντίο

                                                                                             Ανν

Παιδιά κι αγγελούδια

Οι άγγελοι πάντα  φτερουγίζουν

κοντά στην κόλαση των παιδιών

που πεθαίνουν απ΄ την πείνα

και τον πόνο των χωρισμών

Φτάνουν πετώντας  μόνον όταν

τα παιδιά αναζητούν

τον παράδεισο ν΄αγγίξουν

κι απ΄ το βούρκο να σωθούν.

Όταν στους δρόμους μόνα ζουν

με κλέφτες να καραδοκούν,

χωρίς προστάτες, όταν ψάχνουν

γωνιά  στο κρύο, να κοιμηθούν

Μα όταν στον ήλιο δάκρυ παιδιού

σαν διαμάντι λαμπυρίσει

λένε οι άγγελοι πως

ήρθε η ώρα την αγάπη να γνωρίσει

Μικρόν άγγελο κι αυτό το ντύνουν

προστάτη  άλλων παιδιών που πεινούν

για φαΐ ή για λίγη αγάπη

κι αβοήθητα στον κόσμο γυρνούν

                                                                       Καλλιόπη